Kohët e fundit, tema e së ardhmes – dhe si do të jetë njeriu i së ardhmes – ka ngritur krye.
Qindra shkencëtarë dhe futuristë spekulojnë se deri në fund të shekullit njeriu do të jetë në gjendje të fitojë fuqi hyjnore përmes teknologjisë.
Mendoni, për shembull, për aftësinë për të udhëtuar nga planeti në planet (siç na premton vizionari Elon Mask kur ai paraqet raketat e tij që shkojnë e vijnë në Mars) ose aftësinë për të ndaluar plakjen njerëzore.
Në realitet shumë prej nesh e kanë tashmë kanë një “superfuqi”, e cila shpesh injorohet.
Po flas për një aftësi të lindur që ka mijëra vite brenda nes – një kryevepër e natyrës – që sot na lejon të dominojmë në planet dhe të mos kemi ndonjë rrezik për t’u shqetësuar prej asgjë (në mos prej vetes tonë).
Ajo gjendet në trurin tonë, falë aktivitetit të neuroneve të veçantë, të cilat na lejojnë – pak a shumë – të lexojnë mendjet e të ngjashmëve tanë.
Ajo quhet EMPATI.
Çfarë është dhembshuria, me pak fjalë.
Empatia është aftësia për të kuptuar gjendjen e atyre që janë përreth nesh. Është mjeti që njerëzit përdorin që të perceptojnë ndryshimet në disponimin e të tjerëve.
Duke ditur se çfarë po ndodh para jush, mund të shqiptoni fjalët e duhura (ose të bëni gjeste të sakta) për ta sjellë tjetrin “në anën tonë” dhe për ta bindur atë që të bëjë atë që kërkojmë.
Imagjinoni sikur jeni një polic që sapo ka parë një burrë që po kërcënon të dashurën e tij, ndoshta sepse kjo e fundit sapo ka kërkuar të ndahet prej tij.
Krimineli, i zbuluar, e merr gruan peng dhe urdhëron policin që ta lërë të shpëtojë, ose ai do të bëjë një vrasje.
Një polic i mirë duhet të jetë në gjendje të përdorë fjalët e duhura për ta bindur tjetrin për lirimin e pengut dhe ta ulë armën poshtë, duke shmangur luftën para se të fillojë.
Empatia shërben për t’i shuar konfliktet para se të lindin.
Ju do të gaboheni nëse mendoni se ndjeshmëria mund të jetë e dobishme vetëm për ata që duhet të negociojnë për punë.
Edhe kur duhet të bindni banorët e tjerë të ndërtesës suaj për të paguar tarifën tuaj, keni nevojë për ndjeshmëri.
Edhe kur duhet të kuptoni pse punonjësit tuaj nuk po japin më të mirën, keni nevojë për ndjeshmëri.
Shkurt, me të vërtetë i shërben gjithçkaje.
Asnjë kafshë nuk ka zhvilluar aftësinë empatike aq sa qenia njerëzore.
Kjo aftësi për të perceptuar ndjenjat e të tjerëve (dhe të sillemi në përputhje me rrethanat) na ka lejuar të parashikojmë mendimet dhe sjelljet e atyre me të cilët përballemi.
Përgjegjësi kryesor për të gjithë këtë aftësi të mrekullueshme njerëzore është oksitocina, një hormon që ndryshon aktivitetin elektrik të trurit, duke përmirësuar perceptimin e emocioneve të të tjerëve.
Jo vetëm kaq.
Njerëzit që kanë doza të larta të oksitocitës në gjakun e tyre kanë një vetëbesim më të lartë dhe një sjellje më të përzemërt.
Një kurë e vërtetë, nëse nuk doni të bëni shumë armiq në këtë botë dhe të jetoni i qetë.
Empatia na ka bërë më pak barbarë. Empatia na lejon të bëjmë shumë gjëra jetësore.
Para së gjithash, ajo është thelbi i natyrës tonë njerëzore të vërtetë dhe që na ka mundësuar të ndërtojmë një shoqëri të avancuar.
Aftësia për ta parë botën me sytë e tjetrit ka reduktuar të paktën dhunën që karakterizoi shoqëritë e lashta.
Imagjinoni të jetoni në qytetin e Babilonisë, që ka ekzistuar 4.000 vjet më parë, në të cilën të gjithë qytetarët duhej të ndiqnin të ashtuquajturin “Kodin e Hammurabit”.
Është një listë e 282 ligjeve që mbreti Hammurabi kishte gdhendur në blloqe guri prej 2 metrash të larta dhe të ngritur në çdo cep të mbretërisë.
Ky Kod bazohej në “Ligjin e Taglionit”, i cili është një parim që thoshte se nëse i bëje një padrejtësi dikujt, ndëshkimi që duhet të paguaje ishte identik me gabimin ose dëmin që keni shkaktuar.
Përmbledhur në një fjali: një sy për një sy, dhëmb për dhëmb.
Mirë.
Imagjinoni sikur jeni duke ecur në qetsi nëpër rrugët e Babilonisë kur dëgjoi një grua duke bërtitur.
Një vjedhës ka plaçkitur dyqanin e saj dhe ia mbath duke kaluar para jush, duke marrë një rrugë në të majtën tuaj.
Ju vendosni të doni të bëni një punë të mirë dhe i viheni në ndjekje.
Ktheheni qoshe dhe … SBAM!
Përplasesh me një të moshuar, i cili bie keq në tokë dhe thyen kockën e këmbës.
Rojet, të cilët kanë parë gjithçka nga sheshi i afërt, dalin dhe ju shoqërojnë për t’ju nxjerrë në gjyq.
Rezulton se zotëria i moshuar që përplasët nuk është një person i thjeshtë, por një awīlum, një qytetar i së drejtës (një lloj fisniku).
Duke qënë se i përket shtresës më të rëndësishme, ju nuk merrni vetëm një gjobë të thjeshtë, por ndëshkimi duhet gjithashtu të jetë trupor: ata ju thyejnë këmbën.
Megjithatë, do të duhej vetëm një copë ndjeshmërie për të kuptuar se “krimi” juaj nuk ishte vullnetar, por i pavullnetshëm (prandaj ju jep të gjitha rrethanat lehtësuese që ju meritoni, siç është përpjekja për të ndihmuar një person tjetër)
Siç e thekson Jean Decety, një psikolog i Universitetit të Çikagos: empatia me kalimin e kohës ka qenë forca shtytëse e sjelljes njerëzore që ka formuar moralin dhe konceptin e drejtësisë, për të na penguar që ta ruajmë veten.
Kodi i Hammurabit është një shembull se sa absurde ishte mungesa e ndjeshmërisë në drejtësinë e popujve të lashtë, sepse ato ligje nuk morën në konsideratë përgjegjësinë personale.
Kjo do të thoshte se ndëshkimi nuk ndryshon nëse dëmi i kryer është vullnetar apo jo.
Paradoksalisht, nëse një arkitekt babilonas ndërtonte një shtëpi dhe ajo u shemb për shkak të një uragani, duke përfunduar në vdekjen e të gjithë atyre që gjendeshin brenda, arkitekti ekzekutohej.
Dikush, i djegur nga zjarri i drejtësisë, mund të thoshte:
“Kjo ishte e drejtë! Kush prish duhet të paguajë! “
Natyrisht, ata që bëjnë një gabim duhet të paguajnë, por nuk është e saktë të mendojmë si paraardhësit tanë.
Mos harroni se një ditë ju mund të jesh ti ai individ i cili, krejtësisht padashje, mund të dëmtosh dikë tjetër.
Empatia mund të forcohet në çdo moshë.
Empatia (dhe në përgjithësi të gjitha aftësitë që lidhen me inteligjencën emocionale) zhvillohen veçanërisht në vitet e para të jetës, kur fëmija është më i ekspozuar ndaj situatave në të cilat është e nevojshme të reflektojë mbi ndjenjat dhe emocionet e tyre, tek vetja dhe të tjerët.
Kjo nuk duhet t’Ju dekurajojë!
Është e mundur të përmirësohet ndjeshmëria e vetvetes edhe në moshë madhore.
Mënyra më e lehtë?
Lexoni libra ku mund të vendosni veten në mendjen e personazheve.
Nëse leximi nuk ka qenë kurrë pika juaj e fortë dhe ju doni të nisni nga zeroja, qasja më pak traumatike është të filloni të lexoni ato lloj librash, karakteret e të cilëve jetojnë përvoja që janë shumë të ndjeshme për ju (p.sh. një tragjedi, një marrëdhënie e torturuar dashurie, dëshira për hakmarrje, etj.) dhe pastaj gradualisht të kaloni në lexime më komplekse.
Psikologët sugjerojnë të praktikoni derisa të ndjeheni mirë me të ashtuquajturin zhanër letrar “fiction” (që përfshin autorë si Hemingway, Dickens, Louis Stevenson, Tolstoi etj.), Ose zhanër në të cilin psikologjia e karaktereve është pothuajse objekti qendror i të gjithë historisë.
Çelësi kryesor është përfitimi i aftësisë për të parë gjërat nga një pikëshikimi tjetër, për të mësuar se si të interpretojnë emocionet, gjestet dhe sjelljet e të tjerëve.
Konkluzione
Truri ynë është një supermakineri e jashtëzakonshme.
Ne shpesh e nënvlerësojmë potencialin e tij dhe harrojmë se ne përfaqësojmë një përjashtim në Universin e njohur aktualisht, për rrjedhojë ne priremi ta nënvlerësojmë potencialin tonë.
Trajnoni empatinë tuaj dhe do të zbuloni se mund ta përdorni atë në situatat më të këqija, qoftë kur ju krijohet një konflikt me partnerin tuaj apo edhe thjesht për të kuptuar më mirë gjendjen tuaj shpirtërore.
